Helimişi Xasani
Mulavak hem tzanas Budiyatis qona moç̌veret̆u dort̆un. Ha, ağne moç̌veri qonas dido ǩayiti lazut̆i açaneret̆u, ala ç̌qint̆iş oras mtuti do ğeci konaçkinere t̆u. Mulavak qonaş şkaguris ar ǩalivi doǩidu do çkva ǩata seris hek gexet̆u do qonamuşi çumert̆u. Atzi mamşkurine mtutik mu vat̆u! Ǩata seris he ç̌qint̆is ç̌vayepeten yopşa qonas tamo tamo nanç̌ut̆u, ala ya Mulavak purengis dolubart̆u, ya teneke obiangalamt̆u, ya dibecğamt̆u, ya çaǩmaǩli gyot̆oramt̆u do mamşkurine mtuti na yemǩutat̆u steri çkva emuşa kva şurduli var naç̌işinet̆u. Bedixamantsa mtutik mu vat̆u, hem mjaş şurana alems ç̌qint̆epeş şura ser ndğaleri çxvindişen var gamuxtemt̆u.
Mtutik dido isimadu, eǩule ha dulya xvala var axvenasunt̆u konagnu, ar miti ǩala isa oqopumu unt̆u, ala ǩoçişen na var aşkurinen, mt̆ǩurepeşen mi rt̆u hiya! Seri isimadu, ndğaleri isimadu. “Hoh! Kobziri!” ya tku mtutik “Mgeri.” ya.
Ǩoçis mgerişen var aşkurinet̆uǩonna coğori şinaxemt̆uyi! Muk çumert̆u çkva mçxurepemuşi ya do mgeri ǩala marte diveret̆es.
Ar ndğas mgeris mtutik: “E mgeri cumaçkimi! Ha ǩoçiş skirepeşen na mtzirumtipe mu ren! Ziromi, ǩoçiş skirepes arti majuraşa meşvelu na uçkinan şeni hetepeşa mitis var gyacginen. Çkin mt̆ǩurepek arti majuras na var mebuşvelt şeni ham xalis boret. Ma komiçkin, Hemşilli sult̆ani cumadis dido mçxurepe uqonun, ala summaliş murati ndğaleri oxoris nuǩirs do seri naşkumers. Heşoti komiçkin, he mçxurepeşa do tiǩanepeşa si dido p̌icina gatzǩaren, ala mu vare he murapek mçxurepeşa ǩvinçi var meşopurtxinaman; mtuti do mgeri so doskidas… Aha manti naǩo ora ren mulavak qonas baktei meliak mtsika nisimadu do kelizitsu şǩule:
“Ho, si tzori re, mtel mt̆ǩurepeş doloxe en nosoni ma bore tkvanda, iri şeytanoba çkim goliğams. Ala ǩoçepeş doloxe var. Ǩoçepeş donodgime ireǩis tkvan ar ǩuçxeten niǩidert, ala çkin dido noseri na boret şeni jur ǩuçxeten mebiǩidert. Ǩoçiş nosi do fiǩirişa iri menant̆reri ren; ǩoçi ǩala gani var izden. Ǩoçi! Si ǩoçi ǩala mo ister. Ǩoçis na gyocginams kiyanas mutu korenna, xoloti ǩoçi ren. Ha çkar mututen na var icginen ǩoçi, ǩoçiş duşmani var t̆asna, kiyanas ǩoçiş na vasenpe trangisti var axvenen. Ǩoçis he nosi do fiǩiri, gagnamuşi, motzqvineri arti majuraşa meşvelu şeni cumaloba şeni dvaxmarasna, ğura şǩule na meşvenan nosi ya cennetişen ǩayi cenneti dixaş jin xe mutepeşiten kododgiman.
E do çkva ğura şǩule na meşvenan cenneti cehennemişen aşkurinenan. Ǩoçiş skirepes varti uçkinan: cenneti, cehennemi, trangi, şeytani, melayke xolo mutepeş yenoçkine na ren… Varti uçkinna ha mutepeş yenoçkinepeşa xolo mutep kyole renan.
Si tzori zop̌on mtuti cumadi. Dido dulyapes xvala ma var sinti ǩoçepeşen nosur re. Ebzdat okro, elmasi, inci, mercani. Çkin, hetepe dixaş jin bziratna varti golobotzǩert do meǩubilamt, ç̌anç̌axis dolomit̆asna ar çkva ǩuçxe ebontxamt do meǩebilamt, ala ǩoçiş skirepek hetepe şeni arti majura qviluman. Çkin mt̆ǩuri na mşinaman ǩoçiş skirepek okro do elmasi şeni na var ikoman mt̆ǩuroba var dit̆aleman. Çkin mt̆ǩuri boret, ala korba zğeri miğut̆anşi en mendrani manzagere çkinis var elapçamt. Ala hetepek zğeri t̆an, uzğu t̆an, mali arti majura imxoran. Dixas na mogan mali mulki dixas naşkumenan do nçxoro mt̆ǩo let̆a na moilapaman ǩoçiş skirepek he mali mulki şeni arti majuraş ditsxiri dobuman. İşte atzi ma skanda mututen na var memaşvelasunon koxotzoni ma miçkin.
Guriş meç̌uşi mtutik xolo ti kagiyonç̌eret̆u do simaderi nit̆uşi, ar ǩorğonik quci cicis:
“Mtuti cumadi!” ya do elutziramt̆u.
Mtutik quci elupatxumt̆u, momiqur qucis ya do, ala ǩorğonik xoloti:
“Quci mo elempatxum! Domitzvi! Mu isimadem! Megişvelare.” yaşi mtutik ǩorğonis:
“Si vari mgeri steri ǩoçepeşen na var aşkurinen mt̆ǩuris do melia steri noseri mt̆ǩurepes derdiçkimişa çare var azires.”
“Dulya şkurina do nosite xvala şa reni? Kiyanas heşo ç̌uç̌ut̆ape renan ki, mutepeşen şilya fara didi xayvanepes gyocginaman, oğurinaman. Ar tzitzilak ar deve, ar fili oğurinams, ala mu şilya fara filişen ç̌it̆a ren. Ar aǩrebik ar ǩoçi oğurinams, ala mu ǩoçişen şilya fara ç̌ut̆a ren. Eşo bombulape renan ki, ǩoçi oğurinaman.”
“Ǩayi moro, gaxvenenna amseri budiyatiş qonas ǩalivi na çumers Mulava cumadis eşo ar mutu oğodi do ç̌umen limci ǩalivişa
mo moçkumer.”
“Amseri var, ala ar hafta şakis ha dulya gixvenare.” yaşi mtutik ǩorğonis quci elupatxeret̆u do meǩilu dort̆un, ala ǩorğonik:
“Ar hafta şǩule zirareee!”
Mtutis medi var uğut̆u. Ar çkva so ren skani mtiniti ar hafta şǩule ar seris − mulava ǩalivis var t̆u. Mtutis dro duleret̆u ç̌qint̆iten dizğu şǩule çkva qonas ingort̆u. Haya na zires ğecepekti qonas amaxteret̆es do hem ç̌ǩomert̆es hem ingoret̆es.
Zğeri mtuti qonas goşacant̆u. Xoloti ǩorğoni mtutis nanç̌u do:
“Muç̌o ivuuu! Ma var gitzviyiii!”
“Ha didi dulya muç̌o vi, mu ivu do mulava ǩalivişa var malu?”
“Mulavas çxe buğodiii! Kimi ǩanǩalams! Kimi mçxopaten iç̌ven! Ǩalivişa var malen! Hatzi şǩule ǩata sum ndğas ar ndğa goşint̆alasen!”
Mtutik:
“Hatzi si mu goğoda! Ha didi meşvelu skani muten eşebiqirda?” yaşi ǩorğonik:
“Ordo mç̌ima moxtasen! Qucis komeşegixta! Hek hem t̆utsa ren! Hemti xomula! Edo misimin na gitzvarepes.” ya do ǩorğoni mtutis qucis komeşuxtu şǩule mtutis:
“Ziromi tilkik eǩo na gimtsku ǩoçiş skirepe muǩo bunduri renan. Ar ǩorğoni mu boret, çkini gamaç̌ǩviduşa çare var goruman, ala arti majuraş eyeç̌ǩviduşa at̆omiş bombate ikoman do çkinti sebebi mavenan. Ha mskva mopukireli kiyana. Muç̌o Mulavak qona na moç̌u steri moç̌vanoren. Mulavak qona moç̌una bare lazut̆i dvaçanu. At̆omiş moç̌veri kiyanas xutoş tzanas ne mutu yulun, ne şuroni skidun. Dixaş jin noşkeriş met̆i mutu var gaziren. Ma ǩorğonobaçkimiten na mebagner ha dulyas ǩoçiş skirepe var nagnesna. Çkva hetepeşa: ǩoçiş nosi, ǩoçiş fiǩiri, ǩoçiş gagna xalali ren-i, si tkvi mtuti cumadi!”
“Ho! Ǩorğoniçkimi, ha mskva kiyana, ha yeşili germape noşkerişa goktu na isimadems miti korenna, hemus çxe vari, hemuş gamaç̌ǩviduşa izni mekçam ǩorğoniçkimi ya utzumert̆u mtutik.”
Şilya nçxoroş sumeneç do masuma (1963) tzanas Tbilisis, Helimişik.
Korturi albonişen Latinurişa golaktinu: Manana Bukia
Getzopxu: İsmail Avcı Bucaklişi
Arşivi: Omari Memişişi (Sarpi)
