Mustafa Özkurt Çupina
Xaçka kultura’n ho moro, do kultura xaçka xvala var on. Mǩulemuşi; kultura, ǩoçik oxmaru şeni muti gamiğams do muti tzopxums on. Xaçka, ǩoçik let̆a şǩala onç̌elute; na xaçǩums do na dvorgamspe on. Xaçka Lazuri ar nenan, ar yoxon. Ǩultura Latinurişen na digurinu nenan.
Let̆a şǩala onç̌elu; cetasu, oxaçǩu do dorgute ixeninen.
Orgu: Cetasu; lu, tutuni, domatesi do baldurcani steri na on mdzgudape cetasule na vutzomert ar tzulu ont̆ules cetasu do mdzguda şiǩule fide na izit̆inen mdzuape arti ar svas dorgu do Şuǩa, xoşǩa lobca do feli vana ore sterepe tasi meçamute na iyen on.
Oxaçǩu do orgupe dido mutonpe on. Ham dulyapeşi muti ort̆u onç̌aroni miğuran, didoti becit̆i miğuran. Hanişi ceç̌apuri lazut̆işi xaçkate dop̌at. Oǩaçxe artepeti domç̌araten. Lazut̆işi xaçka, oxorişa amiğinasi ciç̌en. Na moyğen ç̌ebape ordoşa ontsxonu moğams. Vana donçxun oǩaçxe doktsun. Oxorimondunis mtzora so vutzomert svalepe na elibğinen lazut̆i ç̌ebape intsxuninert̆aşa (çonçepe muşişa gamiǩatinert̆aşa), tasişi gamiǩatinen.Ç̌oroxoni na vutzomert vrosi do monç̌eri ç̌ebape tasişi ko dit̆inen. İnva içodasi, tasi gamağmalu na vutzomert̆it ar cegapina vana ocjerapu komiğurt̆ey. Ham; bere elaǩateri ar tişineri ikumt̆u.
Mturi ezdasi ot̆ulepe (livadepe) dixazirinen. Gotzoşa na dosǩudu ğerepe ditzinen çemre iyasente let̆a dixvinen vana dipatxinen, doxombasiti diç̌vinen. Him ğerepeşi palurepe moyoǩap̌inu p̌ot̆eti var goniç̌indrinen. Ap̌rili do Mart̆i orape, ont̆ulepe çemre ko cibğinen. Zuğa ǩale na on op̌ut̆epe yazma; ar mtsika cin na on op̌ut̆epe çemre utzomeran. Atxe ar muti na irginen vana ixaşkinen svalepe çemrete imgvaninert̆u.
Oxoris, sǩindina (oxori tsxvarepe) var giyonunna lazut̆i dulya ti var ixeninert̆u. İnva orape, mandreşen na gamiğmalinen çemrepe, meci te ont̆ulepe ko cibğinert̆u.
Çemre kocevobği dop̌i do meci,
Dobergi dopxaşǩi livadi çicji. (Ğvandi)
Livadis na cibğinen çemre onç̌inute iri ǩale kodibğinert̆u. Okaçxe origi te (toxi te) diberginert̆u ont̆ulepe. Obergu; let̆a oksijeni do azot̆ite int̆alay şeni ixeninen. Obergu şiǩule, tuta Ap̌rili orape oxaçku (tasi meçamu) ixeninen. Tasi meçamu; sabanite vana bercite ixeninert̆u. Mtsika mektape do zeni svalepe sabani oxmarinute xocepete vana ǩoçepete ixeninert̆u. Okti do dido mektapeti bercite ixaşǩinert̆u.
Okti ona na xaçǩumt̆i bercite ,
So gaçamt̆i va giçkit̆u derdite. (Vitze)
Dixaşǩa do mdzgudape kext̆a şiǩule dintsxuninert̆u. Ham ontsxunu, karti karti dido mexoleri na on mdzgudapeşi tzulu vana zayifi na on etzapute ixeninert̆u. Na dit̆inen mdzguda vrosi iyay şeni. Mdzgudape dintsxuna şiǩule na ixeninert̆u dulya, omtzulanu ort̆u. Mdzgudape bercite sum fara
goyberginert̆u. Ceç̌apuri na goyberginert̆u omtzulanu, oǩaçxeneri majurani ardaaneriti masumani vana opinu izit̆inert̆u. Oǩaçxepe na ixeninert̆upe ar mtsika oǩaçxeşa mevaşǩvat do; omtzulanu, macjurani, masumani st̆eri svareri ǩoretsxapeşi na goniç̌ondrinuşi do p̌tǩvat.
Lazuri svareri ǩoretsxapeşi ceç̌apuri muç̌on? Ham, maarani (birinci) var ort̆u. Mesvareri na ixeninen dulyape-şi, 2. macjurani, 3. masumani cozun do ceç̌apuri şeni na izit̆inenti konna na bgorumt himon: Omtzulanu. Ma….ani kalop̌ite ixeninasi: 1. mamtzulani 2. majurani 3. masumani… Lazurişi ham kale Avropa nenape numgvay. Lazut̆i xaçkaşi haşo kon-na iri tevuli şeni moy var ort̆asen?
Dixaşǩa do ogumu oraşa sum-otxo naǩisi na vutzomert̆it ndğalepe kort̆u. Him ndğalepe, ont̆uleşa var amilinert̆u. Vrosi var on, var moyninen, cunaxi on mişǩurt̆ey. Lazut̆i mdzguda do sum fara goybergina şiǩule tuta çerezi vana ç̌uruği orape obğay. Pusǩuli komeçay. Oǩaçxeti ç̌eba ko celiduy. Ç̌eba lazut̆i p̌ri açanasen cicizorğoni, lazut̆i kaçanasi jirt̆ili, okaçxe ǩombola vrosi iyasiti ç̌oroxoni vutzomert.
Lazut̆i na ixaşǩinen ont̆ulepe arti oşǩomale mutonpeti ixaşǩinert̆u vana dirginert̆u. Hani; ore, feli, şuǩa, let̆a lobca, xunduri (soya) msut̆olya, lu dm.1 ort̆u. Şuǩa, ore-feli do xoşǩa lobca, ont̆uleşi soti moxvadasen svalepe t̆afoni ixeninet̆u, hes dirginert̆u.
Lazut̆epe ar perite var iyert̆u. Dido, sari perite ort̆u. Mç̌ita do ont̆aleri perepete ti iyert̆u. Mç̌ita na ort̆u mç̌itala, ont̆aleri na ort̆u ti nç̌araǩa vutzomert̆it. Stveli orape lazut̆i aşǩva dimonç̌en. Oxoris, na şǩomare şiǩu lazut̆i var dosǩuduǩoni ağanişi ixeninert̆u. Ont̆ulepeşi dido vrosi na on ç̌oroxonepe di-guminert̆u. Dintolert̆u, vana ç̌eba muç̌o on mcora konipinert̆u. Vana ti ovle na vutzomert̆it ar oxmaraşete daçxuri cinda dixonbinert̆u. Dimkvinert̆u. Hişote na ixazirinert̆u lazut̆i şeni ağanişi vit̆urt̆it.
Lazut̆i ǩoçişa gale; mtuti, ğecji do kinçiti imxoy. Heşeni hinişa oçu moğamt̆u. Kinçepe, ç̌abape elimxortey. Ğecjepe do mututepe na şkomanenşa gale na taxumtey şeni dido zarari meçamtey livadepes. Livadepe oçu şeni nena na moğay, mutonpe cebumute, şuri nagont̆ay vana mǩoma na ikuy mutonpe oç̌ute ixeninert̆u. Ar do mendra na on, vanati megza na on livadepe kalivi ixeninert̆u, seri didginert̆u.
Gumva do tzilva tutape ogumu orapert̆u. Diguminert̆u, ç̌ebape dit̆axinert̆u oxorişa mendiğinert̆u. Na dosǩudunpe nçala ort̆u. Hini ti dibardinert̆u; inva orape oxori sǩindinapeşi oşǩomale ort̆u nçalape.
Lazut̆işi muti ort̆u diç̌irt̆u. Ǩoçi oşǩomale xvala var, sǩindinapeşiti oşǩomale ort̆u. Nçalaşa gale; çonçi do ǩump̌uri ti inva orape sǩindinape niçinert̆u. Ar do muxuri na vutzomert̆it; vrosi na var ortu ç̌ebape kort̆u. Hiniti sǩindinape niçinert̆u.
1 Dm. Lazca. Do mengvaperi. Türkçe “vb.” “ve benzeri.” Editör.
